Ký sinh trùng máu ở chó: Nguyên nhân, các loại, điều trị và phòng ngừa

Ký sinh trùng máu ở chó là một trong những “án tử” thầm lặng và nguy hiểm bậc nhất đối với thú cưng tại Việt Nam, nơi có khí hậu nóng ẩm tạo điều kiện cho ve chó phát triển mạnh. Bài viết này của Bệnh Viện Thú Y Vpet’s cung cấp cho bạn thông tin toàn diện về bệnh ký sinh trùng máu ở chó giúp bạn giành lại sự sống khỏe mạnh cho cún cưng kịp thời.

Ký sinh trùng máu ở chó là gì?

Ký sinh trùng máu ở chó là nhóm bệnh truyền nhiễm cấp tính do các vi sinh vật (đơn bào hoặc vi khuẩn) xâm nhập và tấn công trực tiếp vào các tế bào máu của vật chủ.

Khác với các bệnh nhiễm trùng ngoài da hay đường ruột, ký sinh trùng trong máu của chó hoạt động âm thầm ngay trong hệ tuần hoàn. Khi xâm nhập vào cơ thể chó, chúng sẽ nhắm vào ba mục tiêu chính:

Hồng cầu: Ký sinh trùng phá vỡ hồng cầu, gây ra tình trạng thiếu máu trầm trọng (tán huyết) và thiếu oxy đi nuôi cơ thể.
Tiểu cầu: Chúng tiêu diệt hoặc ức chế sản sinh tiểu cầu, khiến máu mất khả năng đông, dẫn đến cún cưng bị xuất huyết không kiểm soát (chảy máu cam, xuất huyết dưới da).
Bạch cầu: Một số chủng tấn công hệ miễn dịch, làm suy giảm sức đề kháng của chó, mở đường cho các bệnh nhiễm trùng kế phát.

>> Xem thêm bài viết liên quan: Bệnh ký sinh trùng máu ở mèo

Bệnh ký sinh trùng trong máu của chó có nguy hiểm không?

Bệnh ký sinh trùng máu ở chó diễn tiến qua hai giai đoạn chính.

Ở giai đoạn cấp tính, chó có thể chỉ sốt và mệt mỏi, rất dễ bị bỏ qua.
Tuy nhiên, khi chuyển sang giai đoạn mãn tính, ký sinh trùng đã tàn phá các cơ quan nội tạng, dẫn đến suy gan, suy thận và tử vong nhanh chóng nếu không được truyền máu hoặc can thiệp y tế tích cực. Đặc biệt, tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong do phát hiện muộn là rất cao.

Bệnh viện thú y Vpet’s – Nơi tin cậy điều trị bệnh ký sinh trùng máu ở chó

Ký sinh trùng máu là bệnh lý cấp tính đòi hỏi sự can thiệp y tế nhanh chóng và chính xác. Tại Bệnh viện thú y Vpet’s, chúng tôi hiểu rằng mỗi giây phút trôi qua đều quý giá đối với sinh mạng của thú cưng. Với phương châm “Thú y của người Việt – Đẳng cấp quốc tế”, Vpet’s tự hào là đơn vị tiên phong trong việc tiếp nhận và điều trị thành công hàng ngàn ca nhiễm ký sinh trùng máu, từ giai đoạn cấp tính đến những ca biến chứng nặng cần truyền máu.

Tại sao Vpet’s là địa chỉ uy tín hàng đầu để bạn gửi gắm cún cưng?

Hệ thống phòng xét nghiệm, khoa ký sinh trùng, chẩn đoán hiện đại: Vpet’s được trang bị máy xét nghiệm huyết học tự động, máy sinh hóa và hệ thống kính hiển vi độ phân giải cao, cho phép phân tích công thức máu và tìm ra ký sinh trùng chỉ trong vòng 15-30 phút. Việc chẩn đoán đúng chủng loại (Ehrlichia, Babesia hay Anaplasma) ngay từ đầu giúp các bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị chính xác tuyệt đối.
Quy trình truyền máu an toàn và khẩn cấp: Đây là thế mạnh đặc biệt tại Vpet’s. Chúng tôi luôn có sự chuẩn bị sẵn sàng về nguồn máu và quy trình xét nghiệm phản ứng chéo nghiêm ngặt, đảm bảo cứu sống kịp thời những chú chó bị thiếu máu trầm trọng (HCT < 15%) mà các phòng khám nhỏ lẻ thường không đủ khả năng xử lý.
Phác đồ điều trị chuẩn Y khoa: Đội ngũ bác sĩ tại Vpet’s tuân thủ các phác đồ điều trị tiên tiến nhất từ các tổ chức thú y thế giới, kết hợp giữa thuốc đặc trị, nâng cao thể trạng và chế độ dinh dưỡng chuyên biệt để rút ngắn thời gian hồi phục, hạn chế tối đa tác dụng phụ lên gan, thận.
Chăm sóc nội trú tích cực (ICU): Với các ca bệnh nặng, khu vực nội trú của Vpet’s có bác sĩ trực 24/7 để theo dõi liên tục các chỉ số sinh tồn, truyền dịch và xử lý ngay lập tức các tình huống sốc hay biến chứng bất ngờ.

Đừng để sự chậm trễ cướp đi người bạn bốn chân của bạn. Nếu nhận thấy dấu hiệu nghi ngờ, hãy liên hệ ngay với Vpet’s để được tư vấn và cấp cứu kịp thời.

Thông tin liên hệ Bệnh viện thú y Vpet’s:

Địa chỉ bệnh viện thú y Quận 10: 329 Nguyễn Tiểu La, phường 8, quận 10, TP.HCM
Điện thoại: 0911 806 869
Email: pktyvpet@gmail.com
Trang web: https://vpets.vn/
Trang Facebook: https://www.facebook.com/vpetsservice
Thời gian làm việc: 8:00 – 21:00
Có khoa cấp cứu 24/24 với đội ngũ bác sĩ và hộ tá luôn túc trực.

Nguyên nhân chó bị ký sinh trùng máu

Để phòng ngừa và điều trị hiệu quả, chúng ta phải hiểu rõ nguồn gốc của bệnh. Ký sinh trùng máu không tự sinh ra trong cơ thể chó, chúng cần một vật chủ trung gian để lây truyền.

Ve chó

Thủ phạm chính gây ra hơn 90% các ca nhiễm ký sinh trùng máu tại Việt Nam là ve chó, đặc biệt là loài ve nâu Rhipicephalus sanguineus.

Quy trình lây nhiễm diễn ra như sau:

Ve chó hút máu từ một con chó đã nhiễm bệnh. Ký sinh trùng đi vào ruột ve và phát triển.
Ký sinh trùng di chuyển lên tuyến nước bọt của ve.
Khi con ve này bám sang một chú chó khỏe mạnh và bắt đầu hút máu, ký sinh trùng sẽ theo nước bọt của ve đi thẳng vào dòng máu của vật chủ mới. Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 7 đến 21 ngày sau vết cắn đầu tiên.

Các con đường lây truyền khác cần lưu ý

Mặc dù ve chó là nguyên nhân chủ đạo, nhưng bệnh cũng có thể lây lan qua các con đường ít phổ biến hơn mà chủ nuôi cần cảnh giác:

Lây truyền từ mẹ sang con: Chó mẹ bị nhiễm bệnh trong thai kỳ có thể truyền ký sinh trùng sang chó con qua nhau thai, khiến chó con sinh ra đã yếu ớt hoặc chết non.
Đường truyền máu: Sử dụng máu hiến tặng từ chó nhiễm bệnh (nhưng không có triệu chứng lâm sàng và chưa được xét nghiệm sàng lọc kỹ) sẽ truyền bệnh trực tiếp cho chó nhận máu.
Vết cắn nhau: Trong các cuộc ẩu đả, nếu máu của chó bệnh tiếp xúc trực tiếp với vết thương hở của chó lành, nguy cơ lây nhiễm vẫn tồn tại, dù thấp hơn nhiều so với ve cắn.

>>> Xem thêm bài viết để biết cách chăm sóc chó con:

Cách nuôi chó con, chăm sóc, dinh dưỡng và huấn luyện chó con nghe lời

Các loại ký sinh trùng phổ biến ở chó

Tại Việt Nam, ba loại ký sinh trùng ở chó phổ biến nhất trong nhóm bệnh này là Ehrlichia, Babesia và Anaplasma. Việc xác định đúng chủng loại là cực kỳ quan trọng vì mỗi loại sẽ có phác đồ thuốc đặc trị khác nhau.

Ehrlichia Canis (Vi khuẩn Rickettsia)

Đây là chủng phổ biến nhất ở các dòng chó cảnh như Poodle, Pug, Corgi. Ehrlichia canis tấn công vào bạch cầu đơn nhân.

Dấu hiệu đặc trưng: Gây suy giảm tiểu cầu nghiêm trọng. Chó thường bị chảy máu cam (máu mũi) một bên hoặc hai bên, xuất huyết lấm tấm dưới da bụng.
Giai đoạn mãn tính: Có thể dẫn đến suy tủy xương (bất sản tủy), khiến cơ thể không thể tạo ra máu mới.

Babesia (Ký sinh trùng đơn bào)

Babesia (thường gặp là Babesia canis hoặc Babesia gibsoni) là loại ký sinh trùng trực tiếp chui vào trong hồng cầu và phá vỡ nó.

Dấu hiệu đặc trưng: Thiếu máu tán huyết cấp tính. Dấu hiệu điển hình nhất là nước tiểu có màu đỏ sẫm hoặc nâu (như màu nước xá xị hoặc nước trà đậm) do huyết sắc tố từ hồng cầu vỡ thải ra qua thận.
Hậu quả: Gây vàng da, suy thận cấp rất nhanh.

Anaplasma Phagocytophilum/Platys

Anaplasma thường tấn công tiểu cầu (A. platys) hoặc bạch cầu hạt (A. phagocytophilum).

Dấu hiệu đặc trưng: Ngoài sốt và thiếu máu, chủng này thường gây đau nhức xương khớp, sưng khớp, chó đi lại khó khăn hoặc nằm liệt một chỗ. Triệu chứng thường diễn ra theo chu kỳ (sốt vài ngày, hết, rồi sốt lại).

Bảng so sánh các chủng ký sinh trùng máu

Để giúp bạn dễ dàng phân biệt, dưới đây là bảng tóm tắt các đặc điểm lâm sàng:

Đặc điểm	Ehrlichia Canis	Babesia	Anaplasma
Tế bào đích	Bạch cầu đơn nhân & Tiểu cầu	Hồng cầu	Tiểu cầu & Bạch cầu hạt
Vật chủ trung gian	Ve chó	Ve chó	Ve chó
Triệu chứng nổi bật	Chảy máu cam, xuất huyết dưới da	Nước tiểu đỏ/nâu, vàng da	Đau khớp, sưng khớp, sốt chu kỳ
Nguy cơ chính	Suy giảm tiểu cầu, chảy máu không đông	Thiếu máu tán huyết, suy thận	Giảm tiểu cầu, viêm khớp

Triệu chứng, dấu hiệu nhận biết chó bị nhiễm ký sinh trùng ở máu

Phát hiện bệnh nhiễm ký sinh trùng trong máu sớm ở giai đoạn đầu là quyết định tỷ lệ sống sót của thú cưng. Bạn cần quan sát kỹ các thay đổi sau đây.

Dấu hiệu lâm sàng giai đoạn cấp tính (1-3 tuần đầu)

Giai đoạn này các triệu chứng nhiễm ký sinh trùng trong máu thường mơ hồ, dễ nhầm lẫn với cảm cúm hoặc mệt mỏi thông thường:

Chó sốt cao: Nhiệt độ cơ thể cún cưng tăng lên 39.5 – 41 độ C (bình thường là 38-39 độ). Sờ tai và bụng thấy rất nóng.
Sưng hạch: Các hạch bạch huyết dưới hàm, trước vai sưng to có thể sờ thấy.
Thay đổi hành vi: Chó ủ rũ, bỏ ăn hoặc ăn ít, ít vận động, nằm lì một chỗ.

Dấu hiệu giai đoạn mãn tính và nguy kịch

Nếu cún cưng không được điều trị trong giai đoạn cấp, bệnh sẽ chuyển nặng với các triệu chứng “báo động đỏ”:

Niêm mạc nhợt nhạt: Lật môi hoặc mi mắt chó lên, nếu thấy niêm mạc chuyển từ màu hồng hào sang trắng bệch (như tờ giấy) hoặc vàng khè (vàng da), đó là dấu hiệu thiếu máu hoặc suy gan nặng.
Xuất huyết bất thường: Chảy máu cam, nôn ra máu, đi tiêu phân đen (xuất huyết tiêu hóa), hoặc xuất hiện các nốt xuất huyết đỏ li ti dưới da bụng, tai.
Biến chứng hô hấp và vận động: Thở dốc, tim đập nhanh, bụng phình to (cổ trướng), tê liệt hai chân sau hoặc co giật.

Các cách điều trị ký sinh trùng máu ở chó

Việc điều trị dứt điểm bệnh ký sinh trùng máu ở chó đòi hỏi phác đồ y khoa nghiêm ngặt. Chủ nuôi tuyệt đối không tự ý mua thuốc hạ sốt của người (như Paracetamol/Panadol) cho chó uống, vì sẽ gây ngộ độc gan và tử vong nhanh hơn.

Quy trình chẩn đoán y khoa chính xác

Bác sĩ thú y sẽ không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà cần thực hiện các xét nghiệm:

Công thức máu (CBC): Kiểm tra chỉ số hồng cầu (RBC), dung tích hồng cầu (HCT/PCV) để đánh giá mức độ thiếu máu; và chỉ số Tiểu cầu (PLT) để xem xét nguy cơ xuất huyết.
Soi kính hiển vi: Lấy máu bôi lên lam kính để tìm ký sinh trùng. Tuy nhiên, phương pháp này có độ nhạy thấp ở giai đoạn đầu.
Test Kit nhanh & PCR: Sử dụng bộ test nhanh (tương tự test Covid) hoặc xét nghiệm sinh học phân tử PCR để định danh chính xác chủng vi khuẩn/ký sinh trùng với độ chính xác cao nhất.

Phác đồ điều trị bằng thuốc đặc hiệu

Tùy vào chủng gây bệnh, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp:

Kháng sinh nhóm Tetracycline: Doxycycline là những loại thuốc hiệu quả cao trong điều trị Ehrlichia và Anaplasma. Liều dùng thông thường là 5-10mg/kg thể trọng/ngày. Lưu ý quan trọng: Phải uống liên tục từ 21 đến 28 ngày. Tuyệt đối không được dừng thuốc khi thấy chó khỏe lại sau vài ngày đầu, vì vi khuẩn vẫn còn ẩn nấp và sẽ bùng phát trở lại mạnh hơn (kháng thuốc).
Thuốc tiêm đặc trị: Đối với Babesia, thường sử dụng Imidocarb Dipropionate hoặc Diminazene Aceturate. Đây là thuốc tiêm có độc tính cao, bắt buộc phải do bác sĩ thực hiện để kiểm soát liều lượng, tránh gây sốc thuốc.

Truyền máu

Khi chỉ số dung tích hồng cầu (HCT) giảm xuống dưới mức báo động (thường là < 15-20%), việc dùng thuốc là chưa đủ vì chó sẽ chết do thiếu oxy trước khi thuốc kịp phát huy tác dụng.

Chỉ định: Truyền máu toàn phần hoặc hồng cầu khối để bù đắp lượng máu đã mất ngay lập tức.
Yêu cầu: Máu truyền phải được lấy từ các ngân hàng máu thú cưng uy tín hoặc chó hiến tặng đã được xét nghiệm phản ứng chéo để tránh sốc phản vệ.

Chăm sóc hỗ trợ và chế độ dinh dưỡng phục hồi

Bên cạnh thuốc đặc trị, việc nâng cao thể trạng đóng vai trò 50% sự thành công:

Thuốc bổ trợ: Sử dụng thuốc bổ gan (Silymarin), thuốc bổ máu (Sắt, Vitamin B12), và Vitamin C để tăng sức đề kháng thành mạch.
Dinh dưỡng: Cho ăn các loại thực phẩm giàu đạm và sắt như thịt bò, gan heo/gà, trứng. Nếu chó bỏ ăn, cần nuôi ăn qua ống hoặc truyền dịch dinh dưỡng.

Cách phòng ngừa chó bị nhiễm ký sinh trùng máu

“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” là chân lý tuyệt đối với ký sinh trùng máu ở chó, vì chi phí điều trị rất cao và di chứng để lại rất nặng nề.

Kiểm soát ve chó triệt để

Phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa chó bị nhiễm ký sinh trùng máu là kiểm soát ve chó triệt để. Nếu không có ve, sẽ không có ký sinh trùng máu. Bạn cần áp dụng các biện pháp sau:

Viên nhai định kỳ: Sử dụng các loại viên nhai như Bravecto, Nexgard, Simparica. Đây là giải pháp tiên tiến nhất hiện nay, một viên có tác dụng bảo vệ từ 1 đến 3 tháng, tiêu diệt ve ngay khi chúng cắn vào da, ngăn chặn việc truyền bệnh.
Thuốc nhỏ gáy & Vòng cổ: Các sản phẩm như Frontline Plus hoặc vòng cổ Seresto cũng có hiệu quả tốt trong việc xua đuổi ve.

Vệ sinh chuồng và xử lý môi trường sống sạch sẽ

Diệt ve trên người chó là chưa đủ, vì 95% quần thể ve (trứng, ấu trùng) nằm trong môi trường (khe tường, thảm, bụi cỏ).

Phun xịt môi trường: Sử dụng các loại thuốc diệt côn trùng (như Hantox, Bio-Finil) phun xịt định kỳ quanh chuồng trại, góc nhà, sân vườn.
Hạn chế tiếp xúc: Tránh cho chó chơi ở các bụi rậm, bãi cỏ hoang hoặc tiếp xúc với chó lạ có nhiều ve.

Kiểm tra sức khỏe và xét nghiệm định kỳ

Tại vùng dịch tễ cao như Việt Nam, bạn nên đưa chó đi kiểm tra tổng quát và test ký sinh trùng máu 6 tháng/lần. Việc phát hiện mầm bệnh ở giai đoạn ủ bệnh (chưa có triệu chứng) giúp việc điều trị trở nên đơn giản và ít tốn kém hơn rất nhiều.

Những câu hỏi thường gặp về ký sinh trùng máu ở chó

Dưới đây là giải đáp cho 10 thắc mắc phổ biến nhất mà các chủ nuôi thường xuyên gửi về Bệnh Viện Thú Y Vpet’s:

1. Ký sinh trùng máu ở chó có chữa được không?

Có. Nếu được phát hiện ở giai đoạn cấp tính và điều trị đúng phác đồ, tỷ lệ khỏi bệnh là rất cao (trên 90%). Tuy nhiên, ở giai đoạn mãn tính khi đã suy đa tạng, tỷ lệ cứu sống giảm đi đáng kể.

2. Ký sinh trùng máu ở chó có lây sang người không?

Bệnh ký sinh trùng máu không lây trực tiếp từ chó sang người thông qua tiếp xúc, ôm ấp. Tuy nhiên, ve chó mang mầm bệnh có thể cắn người và truyền các bệnh nguy hiểm khác (Zoonosis) như bệnh Lyme hoặc sốt phát ban. Do đó, diệt ve là bảo vệ cả gia đình chủ nuôi và thú cưng.

3. Điều trị ký sinh trùng máu ở chó bao lâu thì khỏi?

Thời gian điều trị bằng thuốc kháng sinh thường kéo dài 3 đến 4 tuần (21-28 ngày). Tuy nhiên, để các chỉ số máu (hồng cầu, tiểu cầu) hồi phục hoàn toàn về mức bình thường, chó cần được chăm sóc và bồi bổ từ 2 đến 3 tháng.

4. Thuốc điều trị ký sinh trùng máu ở chó nào tốt nhất?

Không có loại thuốc “tốt nhất” cho mọi trường hợp, chỉ có thuốc “phù hợp nhất” với chủng bệnh. Doxycycline (uống) và Imidocarb (tiêm) là hai loại thuốc đầu tay hiệu quả nhất hiện nay được các tổ chức thú y thế giới khuyến cáo.

5. Chó bị ký sinh trùng máu có nguy hiểm không?

Cực kỳ nguy hiểm. Đây là bệnh cấp tính có thể gây tử vong chỉ trong vài ngày do mất máu ồ ạt hoặc suy thận không hồi phục.

6. Chi phí điều trị ký sinh trùng máu ở chó là bao nhiêu?

Chi phí dao động lớn tùy tình trạng bệnh. Trung bình tại Việt Nam:

Xét nghiệm (Công thức máu, Test kit, Siêu âm): 500.000đ – 1.500.000đ.
Thuốc điều trị (2-3 tuần): 500.000đ – 2.000.000đ.
Truyền máu (nếu cần): 1.500.000đ – 3.000.000đ/lần.
Tổng chi phí có thể từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng.

7. Chó mang thai bị ký sinh trùng máu có giữ được con không?

Rất khó. Bản thân bệnh gây thiếu máu nuôi thai, cộng với việc sử dụng kháng sinh liều cao và thuốc đặc trị thường gây ảnh hưởng xấu đến thai nhi. Nguy cơ sảy thai hoặc thai chết lưu là rất cao. Ưu tiên hàng đầu lúc này là cứu tính mạng chó mẹ.

8. Chó bị ký sinh trùng máu nên ăn gì?

Nên ưu tiên thực phẩm giàu đạm và sắt để tái tạo máu: Thịt bò, gan heo, trứng vịt lộn, rau bina. Thức ăn nên được nấu chín mềm, chia nhỏ nhiều bữa để dễ tiêu hóa. Bổ sung thêm gel dinh dưỡng và thuốc bổ máu chuyên dụng.

9. Tại sao chó đã tiêm phòng vaccine vẫn bị bệnh?

Hiện nay trên thế giới chưa có vaccine phòng bệnh ký sinh trùng máu cho chó. Các mũi tiêm phòng định kỳ (5 bệnh, 7 bệnh) chỉ phòng các bệnh do virus (Care, Parvo, Dại…), không có tác dụng với ký sinh trùng máu. Cách phòng duy nhất là diệt ve.

10. Dấu hiệu chó đang hồi phục sau điều trị là gì?

Chó bắt đầu ăn uống trở lại, lanh lợi hơn, niêm mạc mắt/nướu chuyển dần từ trắng bệch sang màu hồng nhạt rồi hồng hào. Kết quả xét nghiệm lại cho thấy chỉ số hồng cầu và tiểu cầu tăng dần lên.

Ký sinh trùng máu ở chó là một cuộc chiến về thời gian. Sự hiểu biết và hành động nhanh chóng của chủ nuôi chính là yếu tố quyết định sự sống còn của thú cưng. Đừng chờ đến khi chó chảy máu cam hay nước tiểu đỏ mới đi khám. Hãy duy trì thói quen sử dụng thuốc trị ve định kỳ và kiểm tra sức khỏe thường xuyên. Nếu bạn nghi ngờ chó cưng có dấu hiệu bệnh, hãy đưa đến cơ sở thú y uy tín ngay lập tức để được xét nghiệm và can thiệp kịp thời.

>>> Xem thêm bài viết: Triệt sản ở mèo cái